هدف از جعل این قضیه اتهام وارد کردن به شیعه است در این که مؤسس آن، شخصى یهودى الأصل است که با نشر افکار خود نه تنها فرقه اى را در جامعه اسلامى ایجاد نمود، بلکه سبب نشر افکار یهودیت و ایجاد تفرقه و تشتّت در میان جامعه اسلامى گردید. اینک به برخى از افراد که این تهمت و وصله ننگین را به شیعه امامیه نسبت مى دهند اشاره مى کنیم:

1 ـ ابوالحسین ملطى گوید: «زعیم این فرقه ـ شیعه ـ عبدالله بن سبأ است. او همان شخصى است که با یهود ارتباط داشت و بدین طریق بذر اول تشیع را در جامعه اسلامى کاشت، تا از این راه به جامعه اسلامى ضربه وارد کند».(2)

2 ـ دکتر على سامى نشار مى گوید: «یهود ]عبدالله بن سبأ[ مؤسس عقیده شیعه غالى است».(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ر.ک: تاریخ طبرى، ج 3، ص 378; کامل ابن اثیر، حوادث سنه 30، ص 36 و...

2 . التنبیه و الردّ على أهل الأهواء و البدع، ص 25.

3 . نشأة الفکر الفلسفى فى الإسلام، ص 18

3 ـ محمّد ابوزهره مى گوید: «طاغوت اکبر ـ عبدالله بن سبأ ـ کسى است که مردم را به ولایت على(علیه السلام) و وصایت او دعوت نمود و معتقد به رجعت پیامبر اکرم(علیه السلام) شد و در سایه این فتنه ها مذهب شیعى نشأت گرفت».(1)

4 ـ احسان الهى ظهیر مى گوید: «دین امامیه و مذهب اثناعشرى، مبتنى بر مبناهایى است که یهود جنایت کار توسط عبدالله بن سبأ وضع نمود».(2)

5 ـ دکتر ناصر بن عبدالله بن على قفارى مى گوید: «طلیعه عقیده شیعه و اصول آن به دست سبأیّون ظهور کرد...».(3)

اقوال مورخان در مورد عبدالله بن سبأ

دکتر هویمل مى گوید: در خصوص عبدالله بن سبأ سه نظریه مطرح است:

1 ـ نظریه رایج نزد مؤرخان اسلامى، که اثبات وجود او، و موقعیّت گسترده اش در فتنه هاست;

2 ـ نظر متأخرین از شیعه، که انکار وجود او، و به طور کلى انکار موقعیّت او است;

3 ـ نظر متوسط و معتدل، که اثبات وجود او، و ابطال موقعیت فعّال او در فتنه هاست، و این همان نظریه اى است که ما به آن تمایل داریم».(4)

ولى به تقسیمى دیگر مى توان گفت که برخى مؤیّد، و بعضى تشکیک کننده و عده اى دیگر منکر وجود او باشند.

الف) مؤیدین

کسانى که عبدالله بن سبأ را شخصى حقیقى دانسته و برایش نقش و موقعیتى عظیم در فتنه قتل عثمان، جنگ جمل و صفین قائلند که عبارتند از:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . المذاهب الاسلامیّة، ص 46.

2 . الشیعة و السنه، ص 24.

3 . اصول مذهب الشیعه، ج 1، ص 78.

4 . صحیفة الریاض.

1 ـ حسن ابراهیم حسن (تاریخ الإسلام السیاسى، ج 1، ص 358);

2 ـ أحمد أمین مصرى (فجر الإسلام، ص 269);

3 ـ أحمد شبلى (موسوسة التاریخ الإسلامى، ج 1، ص 627);

4 ـ عباس محمود عقاد (عبقریة عثمان);

5 ـ ابوالحسین ملطى (التنبیه و الردّ على أهل الأهواء و البدع، ص 25);

6 ـ دکتر على سامى النشار (نشأة الفکر الفلسفى فى الإسلام، ج 2 ص 18);

7 ـ محمّد أبوزهره (المذاهب الإسلامیه، ص 46);

8 ـ إحسان إلهى ظهیر (الشیعة و السنه، ص 24);

9 ـ دکتر قفارى (أصول مذهب الشیعه، ج 1، ص 78).

ب) تشکیک کنندگان

1 ـ دکتر طه حسین مصرى

او در قسمتى از سخنانش در مورد عبدالله بن سبأ مى گوید: «به گمان من کسانى که تا این حدّ موضوع عبدالله بن سبأ را بزرگ جلوه داده اند، بر خود و تاریخ اسراف شدیدى نموده اند. زیرا نخستین اشکالى که با آن مواجه مى شویم آن که در مصادر مهمّ تاریخى و حدیثى ذکرى از عبدالله بن سبأ نمى بینیم. در طبقات ابن سعد، أنساب الأشراف بلاذرى و دیگر مصادر تاریخى یادى از او نشده است. فقط طبرى از سیف بن عمر این قضیه را نقل کرده و دیگر مورخان نیز از او نقل کرده اند.»(1)

همو در آخر سخنانش مى گوید: «به گمان قوى دشمنان شیعه در ایّام بنى امیه و بنى عباس در امر عبدالله بن سبأ مبالغه کردند، تا از طرفى براى حوادثى که در عصر عثمان اتفاق افتاد منشأیى خارج از اسلام و مسلمین بیابند، و از طرفى دیگر وجهه على(علیه السلام) و شیعیانش را خراب کنند و از این منظر برخى از عقاید و امور شیعه را به شخصى یهودى نسبت دهند که به جهت ضربه زدن به مسلمین، اسلام انتخاب کرد. و چه بسیار است

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الفتنة الکبرى، ص 132.